EPD hazırlarken birincil ve ikincil veriler, ürünün çevresel etkilerinin doğru bir şekilde hesaplanabilmesi için kritik öneme sahiptir. İşte bu iki veri türü arasındaki farklar:
1. Birincil Veriler (Primary Data)
Tanım:
Birincil veriler, doğrudan ürünün üretim süreçlerinden toplanan özgün verilerdir.
Özellikleri:
- Kaynak: Üreticiye özgü süreçlerden veya doğrudan saha ölçümlerinden elde edilir.
- Özgünlük: Ürünün yaşam döngüsü boyunca gerçekleşen enerji, malzeme kullanımı, emisyon ve atık üretimi gibi verileri içerir.
- Örnekler:
- Üretim tesisinde kullanılan enerji miktarı.
- Üretim sırasında ortaya çıkan atık miktarı.
- Hammaddelerin fabrikaya taşınmasında kullanılan yakıt türü ve miktarı.
- Avantajlar:
- Daha kesin ve doğru sonuçlar sağlar.
- Ürünün çevresel etkilerini doğrudan yansıtır.
- Kullanım Alanı: EPD’nin ana hesaplamalarında ve LCA (Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi) çalışmalarında kullanılır.
2. İkincil Veriler (Secondary Data)
Tanım:
İkincil veriler, genel veri tabanlarından veya bilimsel literatürden alınan ortalama verilerdir.
Özellikleri:
- Kaynak: Ecoinvent, GaBi, SimaPro gibi yaşam döngüsü veri tabanları veya sektör raporları.
- Genelleştirme: Belirli bir ürün veya üretim sürecine özgü değildir; sektörel veya bölgesel ortalamaları yansıtır.
- Örnekler:
- Çelik üretimi için genel enerji tüketimi.
- Elektrik şebekesinin karbondioksit emisyon faktörü.
- Hammaddelerin çıkarımı sırasında oluşan emisyonlar için ortalama değerler.
- Avantajlar:
- Verilerin bulunamadığı durumlarda bir referans sağlar.
- Bölgesel veya sektörel bilgi sunar.
- Kullanım Alanı: Genellikle birincil verilerin eksik olduğu durumlarda destekleyici bilgi olarak kullanılır.
Farkların Karşılaştırması
| Kriter | Birincil Veri | İkincil Veri |
|---|---|---|
| Kaynak | Doğrudan üretim süreçlerinden | Veri tabanlarından veya literatürden |
| Doğruluk | Daha kesin | Daha genelleştirilmiş |
| Ürüne Özgünlük | Yüksek | Düşük |
| Kapsam | Fabrikaya ve üretime özel | Bölgesel veya sektörel |
| Kullanım Amacı | Ana LCA hesaplamaları | Destekleyici veri |
Birlikte Kullanımı
- Birincil Veriler: EPD’nin doğru ve güvenilir olması için öncelikli olarak tercih edilir.
- İkincil Veriler: Birincil verilerin eksik olduğu durumlarda boşlukları doldurur.
Sonuç
Birincil veriler, EPD’nin ürün özelindeki doğruluğunu artırırken, ikincil veriler sektörel veya bölgesel genellemelerle destek sağlar. EPD hazırlama sürecinde bu iki veri türünün dengeli ve doğru bir şekilde kullanılması, ürünün çevresel etkilerinin tam olarak değerlendirilmesini sağlar.